تا دانش: سال سرمایه گذاری برای تولید
 
مطالب
 
امیدواریم مطالب و محصولات ارزشمندی در اختیار شما عزیزان قرار داده باشیم.

search

قلمرو جامعه شناسی دین

توضیحات کوتاه:

تعریف جامعه شناسی دین وظیفه اساسی جامعه شناسی دین، مطالعه چگونگی تحقق اجتماعی دین و نهادهای دینی و آنگاه بررسی نحوه ارتباط متقابل بین پدیده های دینی و دیگر پدیده ها ...

توضیحات:

تعریف جامعه شناسی دین وظیفه اساسی جامعه شناسی دین، مطالعه چگونگی تحقق اجتماعی دین و نهادهای دینی و آنگاه بررسی نحوه ارتباط متقابل بین پدیده های دینی و دیگر پدیده ها و نهادهای اجتماعی است. به تعبیر دیگر «جامعه شناسی دین عبارت است از تحلیل جامعه شناسی نهادهای دینی و مطالعه روانشناسی اجتماعی پدیده های دینی. دین در این تعبیر، بر حسب کنش متقابل اجتماعی مورد توجه قرار گرفته و با ارجاع به مفاهیم عمومی جامعه شناسی از جمله: رهبری، قشربندی و اجتماعی شدن، مورد مطالعه قرار گرفته است» (فرهنگ جامعه شناسی، صفحه 320). روشن است که هر یک از جامعه شناسانی که به کار مطالعه دین و پدیده های دینی پرداخته اند، دارای نگرش خاصی به جامعه شناسی دین بوده اند. برای مثال شاید از دیدگاه ماکس وبر، جامعه شناسی دین بیشتر به مطالعه رفتار و کنش معنادار دینی و ارتباط متقابل آن با دیگر نهادها چون اقتصاد، سیاست، حقوق و آموزش و پرورش می پردازد؛ یا از دیدگاه امیل دورکیم، بررسی دین فقط از طریق نمادها و نهادهای دینی امکانپذیر است و به تعبیر دیگر باید مظاهر عینی شده و تحقق اجتماعی یافته دین را مطالعه کرد؛ همچنین از نظرگاه متدینان جامعه شناس، جامعه شناسی دین به مطالعه مسائل و مشکلات دین در جامعه و شیوه های حل آن و یافتن راههایی برای تقویت پایگاه اجتماعی دین در جامعه تعریف گردد.

بنابراین، مطالعه در جامعه شناسی دین، روی دین یا امور دینی بنفسه و بدون توجه به ظهور و تحقق اجتماعی آنها نیست -که این کار علم دیگری است- بلکه بدون ورود به ساحت چیستی دین و امر دینی به بررسی روابط متقابل بین اعتقادات دینی و سازمانها و نهادهای مذهبی از یک طرف، و سازمانها و نهادها و آداب و رسوم اجتماعی از سوی دیگر، می پردازد. در عین حال، مطالعات جامعه شناسی بیشتر جنبه محسوس و ملموس دارد و به عبارت دیگر به نحوه و چگونگی تحقق و حیات اجتماعی دین و امور دینی در جامعه می پردازد. در یک کلام، اگر بخواهیم بدانیم که یک جامعه شناس دین کیست و کارش چیست باید گفت یک جامعه شناس دین، به معنای دقیق کلمه، یک عالم الهیات یا متکلم نیست؛ یک فیلسوف دین نیز نیست؛ همچنین یک مفسر کتاب مقدس نیز نیست؛ مورخ ادیان هم نیست و یک عارف دینی نیز -لزوما- نیست، اما، برای درک ماهیت و نقش اجتماعی دین، باید از مباحث کلامی، فلسفی، تفسیری، تاریخی، روانشناختی و عرفانی مربوط به دین، بخوبی سر درآورد.

قلمرو جامعه شناسی دین سالهاست که جامعه شناسان -برخلاف اعتقاد جامعه شناسان اولیه- دیگر جامعه شناسی را علم مسلط بر تمامی علوم دیگر نمی دانند بلکه برای آن مانند دیگر علوم اجتماعی، قلمروی را مشخص کرده اند. جامعه شناسی دین به هستی اجتماعی دین و فرایند تحقق اجتماعی نظر می کند و سپس به جایگاه آن در همنشینی با دیگر پدیده ها و نهادهای جامعه انسانی می پردازد. دین نیز مانند سایر نهادهای اجتماعی دارای دو جنبه اصلی است:
الف) جلوه های مادی یا مظاهر مادی دین
ب) جلوه های معنوی یا مقولات معنوی دین

از طرفی می توان در مورد مطالعات ناظر به ادیان -از جمله مطالعات جامعه شناسانه- تقسیم بندی دیگری را نیز مطرح کرد:
الف) مطالعات جامعه شناختی ناظر به همه ادیان (عام) مانند تاثیر اعتقاد به توحید در مناسبات اقتصادی
ب) مطالعات جامعه شناختی ناظر به دین (خاص) مانند مطالعه نقش و تاثیر اعتراف در مسیحیت و تاثیر آن بر مساله بزهکاری در جامعه. فایده این تقسیم آن است که در این مطالعات، بی دغدغه می توان از مطالعات انجام شده در سایر ادیان نیز بهره برد.

همچنین از منظری دیگر، می توان مطالعات جامعه شناختی را به دو نوع اصلی تقسیم کرد:
الف) جامعه شناسی دین
ب) جامعه شناسی دینی
توضیح اینکه، اگر چه تعریف دین و تحدید حدود آن به لحاظ منطقی و فلسفی، امری دشوار یا محال به نظر آید، به لحاظ اجتماعی و جامعه شناختی، برخی از اعتقادات (باورها) و ارزشها به نحوی اند که مردمان بین آنها و دین، رابطه تساوی قائلند. در مقابل اموری وجود دارند که این رابطه را با دین -مثلا اسلام- ندارد. در دین اسلام می توان باورهایی که به اصول دین موسومند از این قسم محسوب داشت و اموری مانند مسجد و عزاداری (و به طور کلی مناسک و نیایشها) را، از امور دینی به حساب آورد. با این تفکیک -که اصل آن کاملا روشن است و ممکن است در مصادیق مشتبه آن سخن درگیرد- می توان مطالعات جامعه شناسانه ناظر به دین را به دو قسم اصلی تقسیم کرد؛ پاره ای را جامعه شناسی دین نامید و باقی را جامعه شناسی دینی نام نهاد.

مباحث جامعه شناسی دینی، بیشتر با جامعه شناسی معرفت در ارتباط قرار می گیرد و از اهمیت و ظرافت بسیاری برخوردار است. از طرف دیگر حساسیتهای درون دینی نیز در مورد این مطالعات بجا و سزاوار می نماید. اما مباحث جامعه شناسی دینی، بیشتر با جامعه شناسی حقوق و دیگر رشته های جامعه شناسی (جامعه شناسی ادبیات، انسان شناسی فرهنگی و...) مرتبط است، و به لحاظ ملاحظات درون دینی نیز، مجال چنین بررسی و تحقیقی، بیشتر وجود دارد. علاوه بر اینکه بسیاری از بررسیها به کار دفاع از دین نیز می آید و عالمان و مدافعان دینی را از کلی گویی ها خلاص می کند و تمسک به آمار و نتایج تطبیقی این بررسیها جای آن را می گیرد. یک تقسیم بندی دیگر نیز در جامعه شناسی دین وجود دارد: ورنز اشتارک در کتاب جامعه شناسی دین می گوید که موضوع دین دارای قلمرو بسیار وسیع و گسترده ای است که شاید بتوان آن را به سه حوزه محدودتر تقسیم کرد:

الف) جامعه شناسی کلان دین:
این بخش از مطالعه، به کشف رابطه اجتماعهای فرعی دینی که اغلب به گروههای دینی موصوفند با جوامع اصلی که متضمن این اجتماعها و گروهها می باشند، می پردازد. زمانی این بخش را تحت عنوان «رابطه کلیسا و حکومت» مورد توجه قرار می دادند اما امروز معلوم شده که این تعبیر کاملا محدود و بکلی نامتناسب است. زیرا اولا، موضوعهای مورد مطالعه از قلمرو دو قطب این تعبیر و اصطلاح یعنی کلیسا و حکومت، فراتر می رود و ثانیا، رابطه ای که مورد مطالعه واقع می شود فقط رابطه حقوقی و سیاسی نیست، به هر حال در این نوع مطالعه، حیات بیرونی اجتماعها و گروههای دینی مورد بررسی قرار می گیرد.

ب) جامعه شناسی خرد دین:
این نوع جامعه شناسی، وظیفه دارد که به زندگی و حیات داخلی (درونی) آن اجتماعها و گروهها بپردازد.

ج) جامعه شناسی دین به معنای اعم:
این بخش از جامعه شناسی دین، به مطالعه عوامل دینی در جامعه در سطح گسترده می پردازد و به طور کلی، رابطه عوامل دینی را با عرف، حقوق، خانواده جنبه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و در واقع رابطه این عوامل را با همه جنبه های واقعیت های اجتماعی که با آنها همزیستی داشته و به طور معناداری دارای ارتباط و انسجامند، مطالعه می کند.
بخشهای اول و دوم -جامعه شناسی کلان دین و جامعه شناسی خرد دین- با پدیده دینی بنفسه سروکار دارند یعنی به مطالعه دین به عنوان یک مجموعه تمرکز یافته می پردازند و بنابراین از دینی که دارای تجسم اجتماعی شده است، سخن می گویند، عنوان اخیر -جامعه شناسی دین به معنای اعم- می کوشد تا تاثیر دین را که در جامعه پراکنده است، کشف کند و نقش آن را در پیدایش و شکل گیری دیگر نهادهای اجتماعی -که پدیده هایی غیر دینی اند- دریابد.

منابع
عبدالرضا علیزاده- مقاله جامعه شناسی دین
ریمون آرون- مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه شناسی- ترجمه باقر پرهام- ص فحه 373-374
سایر اطلاعات:
کد مطلب: tce0
وضعیت مطلب: فعال
گروه اصلی: مذهبی     زیرگروه: اصول اعتقادی

دفعات بازدید: 5     محبوبیت: 4   (کمترین=0 و بیشترین=5)    تعداد شرکت کننده در نظر سنجی مجبوبیت: 
تاریخ ثبت: 1401/10/12 ب.ظ 6:45:30


لینک صفحه ی مطلب: https://tadanesh.ir/t?c=tce0


هم گروهی ها
image
یکی از آثار و فواید دین، شکوفائی تمدن است زیرا هرجا که دین حضور پیدا کرد تمدن جلوه های بیشتری از خود ارائه کرده است.تعریف دین مراد از دین مکتبی است که از مجموعه عقاید، ...


image
تسامح و تساهل از منظر غربیان «تسامح و تساهل» در اصطلاح، به معنای عدم مداخله و ممانعت انسان یا اجازه دادن از روی قصد و آگاهی نسبت به اعمال و عقایدی است که مورد پسند و ...


image
دین و هنر گروه های دینی تأثیر بسیار نیرومندی بر گسترش هنر داشته اند بر اساس نظریات (هاینز ورنر) Heinz werner کلیه مواد و مصالح شاعرانه، تمام صور خیال هیجان انگیز، تمام واژه ...


image
هنر تعریف کامل هنر (حد تام) مانند تعریف دیگر حقایق مخصوصا حقایق اسرارآمیز درون آدمی (مثل مغز و روح) یا محال است یا حداقل بسیار دشوار. هنر را متشکل از سه قطب یا مرحله ...


image
رابطه هنر و اخلاق از زمان افلاطون مورد توجه فلاسفه قرار گرفت و زیباشناسی اروپا از رنسانس به این سو، متوجه مناسبت زیبایی با اخلاق و حقیقت شده است و در میان فلاسفه ...


image
آزادی آزادی از حقوق انسانی است و تبیین آن بر عهده علوم انسانی است و علوم انسانی بدون انسان شناسی مفهومی ندارد. انسان شناسی هم بدون شناخت روح ملکوتی انسان ممکن نیست و ...


image
ص: 15704 خردورزی می دانیم که خردورزی زیربنای شرایع آسمانی به ویژه شریعت خاتم را تشکیل می دهد؛ ولی گروهی از مسلمانان صدر اسلام که اندیشه های خرافی را از پدران به ارث ...


image
نگاهی به رخدادهای سیاسی کنونی، نشانگر معضلات و کاستی هایی است که بشر معاصر از آن در رنج است. تأمل در بحران های سیاسی- اجتماعی نظام جهانی حکایتگر آن است که بشر به رغم ...


image
وحدت دین و اختلاف شرایع الف) مفهوم لغوی و اصطلاحی دیندین در کتب لغت و اصطلاحات به معانی مختلف، از جمله عادت، سیره: حساب، قهر، قضا، حکم، طاعت، حال و جزا آمده است. ...


image
محققان و مؤلفانی که صاحب نگرش علمی و دینی هستند با مشکلات جدی روبرو می باشند. سرمایه گذاری در مورد چاپ کتاب های علمی و دینی با توجه به اینکه مخاطبان این گونه کتاب ها ...